Wymowne stwierdzenia.

Nasze babcie wiedzą, że dźwięk dzwonu jest czymś bardzo wymownym. Ale czy my wiemy, co przekazuje on swym biciem? Właśnie to, co jest wygrawerowane na dzwonie parafialnego kościoła w Zawichoście: „Głoszę chwałę Boga, zwołuję lud, gromadzę duchowieństwo, opłakuję zmarłych, przyozdabiam święta”.

Również znaczące są napisy u wejścia na cmentarz. Warto przywołać jeden – ten, który widnieje na zabytkowej dzwonnicy, będącej bramą cmentarną w Wiślinie (na Żuławach Gdańskich): „Brama do Raju”.

Jeden z pisarzy zauważył, że „cmentarz to ogród rajski, który nie odsłonił jeszcze swego oblicza”. Treść tych słów jest na tyle intrygująca, że wpisuje się w pamięć i zaprasza do refleksji. Myśl zatem, szukając potwierdzenia prawdy tak zaskakującego ujęcia, próbuje zestawić wygląd cmentarza, jego ikonografię z refleksją teologiczną. Zwłaszcza, że temat końca ludzkiej egzystencji jest czymś ważnym, ponieważ śmierć wpisana jest w nasze życie, choć na początku o niej nie myślimy. Potem o niej słyszymy i śmierć ociera się o nas, a na koniec wchodzimy w jej objęcia. Dla człowieka wierzącego cmentarz jest tuż po kościele najważniejszym miejscem świętym. Dla niewierzącego to przede wszystkim przestrzeń pamięci: zmarli żyją tak długo, jak długo żywa jest pamięć o nich. Stefan kard. Wyszyńskie do tej powszechnie powtarzanej prawdy dodał jeszcze jeden aspekt: „Gdy gaśnie pamięć ludzka – dalej mówią kamienie”. I to zdanie Prymasa Tysiąclecia umieszczono przy głównym wejściu na cmentarz powązkowski w Warszawie.

A co mówią nagrobki stawiane na miejscu pochówku ludzi wierzących? Ich przesłanie streszcza napis na bramie cmentarza w Tyńcu: „Wierzę w ciała zmartwychwstanie”. Tak więc cmentarz jest dla chrześcijan zapisem rzeczywistości o wiele głębszej, bo przekraczającej wymiar trwania ludzkiej pamięci, a to za sprawą jednego grobu, który definitywnie zmienił podejście do śmierci. Był to grób Jezusa, gdzie nie znaleziono złożonego ciała Mistrza z Nazaretu. I na tym jedynym grobie można umieścić inskrypcję, którą stanowią słowa anioła: „Nie ma Go tutaj; zmar-twychwstał!” (Łk 24, 6). Dzięki swemu powstaniu z martwych Chrystus wszystkie nasze „groby pobielił nadzieją”.