Wizja Świętego Jana.

Niepokalane poczęcie Maryi stało się dogmatem l Ił dopiero w 1854 r., ale w krajach o silnej pobożności maryjnej powszechnie w nie wierzono już setki lat wcześniej. Artyści musieli jednak rozwiązać problem, jak Niepokalane Poczęcie ilustrować. Popularny dziś sposób przedstawiania Niepokalanej wymyślono w Hiszpanii w XVII wieku. Jego twórcą był Francisco Pacheco (1564—1644), malarz z Sewilli, a jednocześnie cenzor Trybunału Inkwizycji w tym mieście. Swoje przemyślenia zawarł w traktacie „El arte de Ja pintura”. Według Pacheco Niepokalana miała być przedstawiana według wizji z Apokalipsy św. Jana, jako „niewiasta obleczona w słońce i księżycu jej stóp” (Ap 12,1).
Obraz El Greca, który tutaj publikujemy, jest stosunkowo mało znany, ponieważ odkryto go dopiero w XX wieku. Odkrycia dokonał niemiecki uczony August Mayer w kościele San Roman w Toledo. Dzieło odegrało jednak wielką rolę w historii sztuki. W pierwszych Jatach XVII wieku Francisco Pacheco odwiedził bowiem El Greca w jego pracowni w Toledo i zapewnązobaczył wówczas ten obraz. Można więc podejrzyać, że stał się on dla Pacheco inspiracją, by przedstawiać Niepokalaną zgodnie z wizją z Apokalipsy, co naśladowali potem malarze w kolejnych stuleciach.
Na pierwszym planie widzimy św. Jana, któremu ukazuje się Maryja stojąca w chmurach, ze złożonymi do modlitwy dłońmi, otoczona muzykującymi aniołami. Nad Madonną dostrzegamy gołębicę Ducha Świętego w złocistym świetle. Na dole obrazu El Greco umieścił maryjne symbole, zarówno te, które pojawiają się w Apokalipsie (księżyc), jaki tradycyjnie wiązane z Nią kwiaty (lilie i róże) oraz świątynię.
Leszek Śliwa.  (Gość Niedzielny 49/2019)