Aktualności
(2025-04-12)
ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE
Krótki przewodnik po Triduum Paschalnym
Rozpoczynamy najbardziej niezwykły spośród wszystkich okresów liturgicznych – Triduum Paschalne. Te trzy święte dni możemy nazwać „osią roku liturgicznego” z kilku powodów. Po pierwsze: wydarzenia wspominane w te dni są kulminacyjnym punktem całej historii zbawienia, a po drugie: świętowanie wszystkich pozostałych wydarzeń ustalane jest w oparciu o datę tych dni. Data Triduum pokrywa się z terminem żydowskiej Paschy, przypadającej na pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca. Czwartek + piątek + sobota + niedziela = cztery dni… Skąd zatem mowa o Trzech świętych dniach? Za nieporozumienie odpowiedzialna jest żydowska rachuba czasu. Według kalendarza żydowskiego doba zaczyna się wieczorem i trwa do zmierzchu dnia następnego. Tak więc czwartkowy wieczór należy de facto do piątku. Podobnie można wyjaśnić problem trzydniowego pobytu ciała Chrystusa w grobie.
Wielki Czwartek
Msza święta Wieczerzy Pańskiej, będąca punktem rozpoczynającym obchody Triduum Paschalnego koncentruje naszą uwagę wokół tajemnicy Eucharystii i nierozłącznego z nim sakramentu święceń kapłańskich. Liturgia rozpoczyna się od uroczystej procesji wejścia. Dokumenty Kościoła zalecają, by ta Msza św. była koncelebrowana (sprawowana przez wszystkich prezbiterów obecnych w danej wspólnocie). Koncelebra jest bowiem wyrazem jedności kapłaństwa. Warto zaznaczyć, że Msza św. rozpoczyna się wobec pustego tabernakulum. Ma to oznaczać nieustanną „nowość” i „świeżość” sprawowanej Ofiary Jezusa Chrystusa. W Wielki Czwartek Eucharystia się zaczęła. Podczas tej liturgii po raz ostatni przed Wielkanocą słyszymy hymn Chwała na wysokości Bogu i bicie dzwonów. Mycie stóp dwunastu osobom ma przypomnieć wyświęconym o ich służebnej wobec ludu Bożego roli (na wzór Chrystusa, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz, aby służyć). Po Eucharystii Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do Kaplicy Adoracji, zwanej niekiedy ciemnicą. Miejsce to (według polskiej pobożności) ma przenieść nas duchowo do więzienia, w którym Chrystus oczekiwał na wyrok oraz ma zachęcić Kościół do trwania przy swoim Oblubieńcu. Przepisy liturgiczne sugerują jednak, by wystrój tego Kaplicy Adoracji zachęcał do dziękczynienia i uwielbienia Boga za dar eucharystycznej obecności Jezusa w Kościele. Po zakończeniu liturgii – na znak opuszczenia Jezusa przez apostołów – z ołtarza zdejmuje się obrus i wszelkie inne ozdoby.
Wielki Piątek
Wielki Piątek to dzień, w którym jako Kościół wspominamy i przeżywamy Mękę Jezusa Chrystusa. Punktem kulminacyjnym tego dnia jest Liturgia na cześć Męki Pańskiej (mimo, że kapłan ubrany jest w ornat, nie sprawuje się w tym dniu Eucharystii). Liturgia rozpoczyna się od procesji wejścia przeżywanej w ciszy. Po dojściu do stopnia ołtarza, duchowni padają na twarz. W tej postawie celebransa powinien odnaleźć się każdy, kto czuje się winny śmierci Jezusa Chrystusa. Prostracja (taką nazwę nosi ta postawa) jest wyrazem szczególnego uniżenia się wobec Boga (większego niż klęczenie) oraz wyraża smutek i wstyd.
Liturgię Słowa, wieńczy uroczysta Modlitwa Powszechna. Stojąc pod krzyżem Chrystusa uświadamiamy sobie, że On umarł za wszystkich ludzi, aby wszystkim podarować zbawienie. Dlatego Kościół, który jest znakiem i narzędziem pojednania z Bogiem i między ludźmi, prosi Boga Ojca we wszystkich sprawach swoich i świata. Modlitwa przebiega w następujący sposób: najpierw podaje się intencję, następnie wszyscy modlą się przez chwilę w ciszy, wreszcie kapłan odmawia modlitwę prośby.
Centralną częścią tej liturgii jest Adoracja Krzyża. Witamy Krzyż Chrystusa wnoszony uroczyście do kościoła; potem kapłan oznajmiając, że to jest drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata, odsłania krucyfiks ukazując poszczególne rany Zbawiciela. Klękamy przed nim, całujemy ze czcią Jego stopy i wpatrujemy się w ten znak hańby, który paradoksalnie stał się dla nas znakiem zbawienia i nadziei. Od zakończenia wielkopiątkowej liturgii, aż do rozpoczęcia liturgii Wigilii Paschalnej, przechodząc przed krzyżem wystawionym w kościele, utrwalił się zwyczaj przyklękania na dwa kolana. Gest ten ma nas skłonić do pogłębionej refleksji nad tym niezmiernym uniżeniem Boga. Udzielając nam tego dnia Komunii świętej, Kościół ukazuje, że istnieje ścisły związek między ofiarą na krzyżu a Eucharystią. Wielkopiątkowa Komunia św. pochodzi z darów konsekrowanych podczas czwartkowej Mszy Wieczerzy Pańskiej – jest pokarmem, jest także owocem, który dojrzał na Drzewie Krzyża. Procesja do Grobu Pańskiego jest ostatnim elementem wielkopiątkowej liturgii. Niesie się w niej w monstrancji Ciało Chrystusa do miejsca, gdzie będzie Ono adorowane. Biały welon, którym okrywana jest monstrancja, ma przypominać o śmierci Jezusa, o pogrzebie, gdy Jego ciało był owinięte w białe płótna.
Wielka Sobota
Jest dniem ciszy. Podobnie jak w Wielki Piątek, Kościół nie sprawuje Eucharystii. Oblubienica Chrystusa w tym dniu trwa przy Jego grobie, rozpaczając nad tragedią własnego grzechu, która doprowadziła do śmierci Ukochanego. Podświadomie jednak odczuwa zbliżającą się radość Nocy Paschalnej, dlatego przygotowuje się do porannego świętowania przy rodzinnym stole błogosławiąc pokarmy na wielkanocny stół.
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego
Wigilia sprawowana w sobotę wieczorem, należy już do Niedzieli Zmartwychwstania i jest najbardziej uroczystą Mszą świętą. Całą liturgię Wigilii Paschalnej sprawuje się w szatach koloru białego, jako znak radości przejścia ze śmierci grzechu do życia łaski. Jest ona punktem kulminacyjnym Triduum Świętego, a więc najważniejszą uroczystością Kościoła. Noc paschalną rozjaśnia zmartwychwstały Chrystus, który przeszedł ze śmierci do życia. Poprzez znaki sakramentalne możemy uczestniczyć w tym najważniejszym wydarzeniu w dziejach świata i ludzkości. Pascha Chrystusa w liturgii tej nocy staje się dla nas teraźniejszością.
Pierwszą częścią uroczystości jest liturgia światła. Znaczenie światła widzi się najpełniej w zestawieniu z ciemnością. Dlatego wigilia paschalna rozpoczyna się wówczas, kiedy w kościele panuje ciemność. W tę ciemność zostaje wprowadzony Paschał, zapalony od poświęconego ognia. W blasku płonących świec kapłan śpiewa uroczyste orędzie wielkanocne na cześć zmartwychwstałego Chrystusa.
W drugiej części celebracji, w liturgii słowa, Kościół rozważa wielkie dzieła, jakich Pan Bóg dokonał dla swojego ludu. Obfitszy zestaw czytań jest cechą charakterystyczną wigilii, oczekiwania na Pana, którego zapowiadają starotestamentalne wydarzenia zbawcze i prorocy. Pięknym i wymownym znakiem liturgii Słowa jest odczytywanie poszczególnych tekstów Starego Testamentu w świetle Paschału. W liturgii słowa szczególnie ważne i uroczyście wykonywane są hymn Chwała na wysokości Bogu, w czasie którego biją wszystkie dzwony i Alleluja przed Ewangelią.
W Paschę Chrystusa zostaliśmy wprowadzeni w chrzcie świętym. Dlatego w trzeciej części wigilii, w liturgii chrzcielnej, po uroczystym poświęceniu wody, odnawiamy przyrzeczenia chrztu świętego. Od starożytności właśnie Wigilia Paschalna była uprzywilejowanym dniem, w którym udzielano sakramentu chrztu.
Liturgia światła, słowa Bożego i chrztu jest wprowadzeniem do radosnego spotkania ze Zmartwychwstałym Chrystusem na liturgii eucharystycznej. W sposób sakramentalny w Eucharystii Wielkiej Nocy uobecnia się przejście Chrystusa przez śmierć do nowego życia. Ten dar otrzymują wszyscy uczestnicy Uczty Paschalnej, posilający się Ciałem i Krwią prawdziwego Baranka Bożego.
Ważnym elementem Liturgii Paschalnej jest procesja rezurekcyjna, mająca ogłosić całemu światu tę radosną nowinę o opuszczeniu grobu przez Zwycięzcę śmierci, piekła i szatana. Polska tradycja procesję tę umiejscawia przed Mszą świętą w niedzielny poranek. Jednak coraz więcej parafii (zgodnie zresztą z liturgiczną nauką Kościoła) ten radosny pochód z Chrystusem Zmartwychwstałym, dołącza do nocnej liturgii Wigilii Paschalnej.
Rozpoczynamy najbardziej niezwykły spośród wszystkich okresów liturgicznych – Triduum Paschalne. Te trzy święte dni możemy nazwać „osią roku liturgicznego” z kilku powodów. Po pierwsze: wydarzenia wspominane w te dni są kulminacyjnym punktem całej historii zbawienia, a po drugie: świętowanie wszystkich pozostałych wydarzeń ustalane jest w oparciu o datę tych dni. Data Triduum pokrywa się z terminem żydowskiej Paschy, przypadającej na pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca. Czwartek + piątek + sobota + niedziela = cztery dni… Skąd zatem mowa o Trzech świętych dniach? Za nieporozumienie odpowiedzialna jest żydowska rachuba czasu. Według kalendarza żydowskiego doba zaczyna się wieczorem i trwa do zmierzchu dnia następnego. Tak więc czwartkowy wieczór należy de facto do piątku. Podobnie można wyjaśnić problem trzydniowego pobytu ciała Chrystusa w grobie.
Wielki Czwartek
Msza święta Wieczerzy Pańskiej, będąca punktem rozpoczynającym obchody Triduum Paschalnego koncentruje naszą uwagę wokół tajemnicy Eucharystii i nierozłącznego z nim sakramentu święceń kapłańskich. Liturgia rozpoczyna się od uroczystej procesji wejścia. Dokumenty Kościoła zalecają, by ta Msza św. była koncelebrowana (sprawowana przez wszystkich prezbiterów obecnych w danej wspólnocie). Koncelebra jest bowiem wyrazem jedności kapłaństwa. Warto zaznaczyć, że Msza św. rozpoczyna się wobec pustego tabernakulum. Ma to oznaczać nieustanną „nowość” i „świeżość” sprawowanej Ofiary Jezusa Chrystusa. W Wielki Czwartek Eucharystia się zaczęła. Podczas tej liturgii po raz ostatni przed Wielkanocą słyszymy hymn Chwała na wysokości Bogu i bicie dzwonów. Mycie stóp dwunastu osobom ma przypomnieć wyświęconym o ich służebnej wobec ludu Bożego roli (na wzór Chrystusa, który nie przyszedł, aby Mu służono, lecz, aby służyć). Po Eucharystii Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do Kaplicy Adoracji, zwanej niekiedy ciemnicą. Miejsce to (według polskiej pobożności) ma przenieść nas duchowo do więzienia, w którym Chrystus oczekiwał na wyrok oraz ma zachęcić Kościół do trwania przy swoim Oblubieńcu. Przepisy liturgiczne sugerują jednak, by wystrój tego Kaplicy Adoracji zachęcał do dziękczynienia i uwielbienia Boga za dar eucharystycznej obecności Jezusa w Kościele. Po zakończeniu liturgii – na znak opuszczenia Jezusa przez apostołów – z ołtarza zdejmuje się obrus i wszelkie inne ozdoby.
Wielki Piątek
Wielki Piątek to dzień, w którym jako Kościół wspominamy i przeżywamy Mękę Jezusa Chrystusa. Punktem kulminacyjnym tego dnia jest Liturgia na cześć Męki Pańskiej (mimo, że kapłan ubrany jest w ornat, nie sprawuje się w tym dniu Eucharystii). Liturgia rozpoczyna się od procesji wejścia przeżywanej w ciszy. Po dojściu do stopnia ołtarza, duchowni padają na twarz. W tej postawie celebransa powinien odnaleźć się każdy, kto czuje się winny śmierci Jezusa Chrystusa. Prostracja (taką nazwę nosi ta postawa) jest wyrazem szczególnego uniżenia się wobec Boga (większego niż klęczenie) oraz wyraża smutek i wstyd.
Liturgię Słowa, wieńczy uroczysta Modlitwa Powszechna. Stojąc pod krzyżem Chrystusa uświadamiamy sobie, że On umarł za wszystkich ludzi, aby wszystkim podarować zbawienie. Dlatego Kościół, który jest znakiem i narzędziem pojednania z Bogiem i między ludźmi, prosi Boga Ojca we wszystkich sprawach swoich i świata. Modlitwa przebiega w następujący sposób: najpierw podaje się intencję, następnie wszyscy modlą się przez chwilę w ciszy, wreszcie kapłan odmawia modlitwę prośby.
Centralną częścią tej liturgii jest Adoracja Krzyża. Witamy Krzyż Chrystusa wnoszony uroczyście do kościoła; potem kapłan oznajmiając, że to jest drzewo krzyża, na którym zawisło zbawienie świata, odsłania krucyfiks ukazując poszczególne rany Zbawiciela. Klękamy przed nim, całujemy ze czcią Jego stopy i wpatrujemy się w ten znak hańby, który paradoksalnie stał się dla nas znakiem zbawienia i nadziei. Od zakończenia wielkopiątkowej liturgii, aż do rozpoczęcia liturgii Wigilii Paschalnej, przechodząc przed krzyżem wystawionym w kościele, utrwalił się zwyczaj przyklękania na dwa kolana. Gest ten ma nas skłonić do pogłębionej refleksji nad tym niezmiernym uniżeniem Boga. Udzielając nam tego dnia Komunii świętej, Kościół ukazuje, że istnieje ścisły związek między ofiarą na krzyżu a Eucharystią. Wielkopiątkowa Komunia św. pochodzi z darów konsekrowanych podczas czwartkowej Mszy Wieczerzy Pańskiej – jest pokarmem, jest także owocem, który dojrzał na Drzewie Krzyża. Procesja do Grobu Pańskiego jest ostatnim elementem wielkopiątkowej liturgii. Niesie się w niej w monstrancji Ciało Chrystusa do miejsca, gdzie będzie Ono adorowane. Biały welon, którym okrywana jest monstrancja, ma przypominać o śmierci Jezusa, o pogrzebie, gdy Jego ciało był owinięte w białe płótna.
Wielka Sobota
Jest dniem ciszy. Podobnie jak w Wielki Piątek, Kościół nie sprawuje Eucharystii. Oblubienica Chrystusa w tym dniu trwa przy Jego grobie, rozpaczając nad tragedią własnego grzechu, która doprowadziła do śmierci Ukochanego. Podświadomie jednak odczuwa zbliżającą się radość Nocy Paschalnej, dlatego przygotowuje się do porannego świętowania przy rodzinnym stole błogosławiąc pokarmy na wielkanocny stół.
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego
Wigilia sprawowana w sobotę wieczorem, należy już do Niedzieli Zmartwychwstania i jest najbardziej uroczystą Mszą świętą. Całą liturgię Wigilii Paschalnej sprawuje się w szatach koloru białego, jako znak radości przejścia ze śmierci grzechu do życia łaski. Jest ona punktem kulminacyjnym Triduum Świętego, a więc najważniejszą uroczystością Kościoła. Noc paschalną rozjaśnia zmartwychwstały Chrystus, który przeszedł ze śmierci do życia. Poprzez znaki sakramentalne możemy uczestniczyć w tym najważniejszym wydarzeniu w dziejach świata i ludzkości. Pascha Chrystusa w liturgii tej nocy staje się dla nas teraźniejszością.
Pierwszą częścią uroczystości jest liturgia światła. Znaczenie światła widzi się najpełniej w zestawieniu z ciemnością. Dlatego wigilia paschalna rozpoczyna się wówczas, kiedy w kościele panuje ciemność. W tę ciemność zostaje wprowadzony Paschał, zapalony od poświęconego ognia. W blasku płonących świec kapłan śpiewa uroczyste orędzie wielkanocne na cześć zmartwychwstałego Chrystusa.
W drugiej części celebracji, w liturgii słowa, Kościół rozważa wielkie dzieła, jakich Pan Bóg dokonał dla swojego ludu. Obfitszy zestaw czytań jest cechą charakterystyczną wigilii, oczekiwania na Pana, którego zapowiadają starotestamentalne wydarzenia zbawcze i prorocy. Pięknym i wymownym znakiem liturgii Słowa jest odczytywanie poszczególnych tekstów Starego Testamentu w świetle Paschału. W liturgii słowa szczególnie ważne i uroczyście wykonywane są hymn Chwała na wysokości Bogu, w czasie którego biją wszystkie dzwony i Alleluja przed Ewangelią.
W Paschę Chrystusa zostaliśmy wprowadzeni w chrzcie świętym. Dlatego w trzeciej części wigilii, w liturgii chrzcielnej, po uroczystym poświęceniu wody, odnawiamy przyrzeczenia chrztu świętego. Od starożytności właśnie Wigilia Paschalna była uprzywilejowanym dniem, w którym udzielano sakramentu chrztu.
Liturgia światła, słowa Bożego i chrztu jest wprowadzeniem do radosnego spotkania ze Zmartwychwstałym Chrystusem na liturgii eucharystycznej. W sposób sakramentalny w Eucharystii Wielkiej Nocy uobecnia się przejście Chrystusa przez śmierć do nowego życia. Ten dar otrzymują wszyscy uczestnicy Uczty Paschalnej, posilający się Ciałem i Krwią prawdziwego Baranka Bożego.
Ważnym elementem Liturgii Paschalnej jest procesja rezurekcyjna, mająca ogłosić całemu światu tę radosną nowinę o opuszczeniu grobu przez Zwycięzcę śmierci, piekła i szatana. Polska tradycja procesję tę umiejscawia przed Mszą świętą w niedzielny poranek. Jednak coraz więcej parafii (zgodnie zresztą z liturgiczną nauką Kościoła) ten radosny pochód z Chrystusem Zmartwychwstałym, dołącza do nocnej liturgii Wigilii Paschalnej.
